Con người sẽ ở đâu khi AI "làm chủ"?

AI không chỉ là một cuộc cách mạng công nghệ. Nó còn đặt ra cho chúng ta một câu hỏi quan trọng: đâu là giá trị thật sự không thể thay thế của con người?

Từ năm 2022, thế giới chính thức bước vào kỷ nguyên AI với sự thay đổi không thể đảo ngược. Chỉ riêng năm 2024, đầu tư toàn cầu vào AI đã đạt mức 252,3 tỷ USD (theo báo cáo của IDC). Đích đến cuối cùng của tiến trình này chính là AGI (Artificial General Intelligence), một trí tuệ nhân tạo tổng quát, có khả năng học, hiểu và ứng dụng linh hoạt như con người.

Sam Altman (CEO của OpenAI), cho rằng viễn cảnh AGI chỉ còn cách chúng ta vài năm. Khi đó, AI có thể làm phần lớn công việc của con người: nhanh hơn, rẻ hơn, hiệu quả hơn, và quan trọng là… không bao giờ mệt mỏi. Dario Amodei (đồng sáng lập Anthropic) thậm chí dự báo: nếu không kịp thích ứng, một làn sóng mất việc diện rộng là điều khó tránh khỏi.

Điều này dẫn đến sự phân cực mạnh trong thị trường lao động:

• Một nhóm nhỏ những người có trình độ cao, biết cách dùng AI để nhân giá trị bản thân.

• Một nhóm lớn hơn sẽ bị AI vượt qua, đặc biệt là những công việc thiên về thao tác, lặp lại, hay yêu cầu chuyên môn thấp.

  
  

Vậy, con người còn giữ được vị thế ở đâu?

Điều khiến chúng ta khác biệt không nằm ở việc ghi nhớ kiến thức, vì AI có thể làm điều đó tốt hơn rất nhiều. Thay vào đó, giá trị thật sự nằm ở những năng lực mà AI khó sao chép. Chẳng hạn như:

• Trải nghiệm sống: AI có thể đọc hàng triệu cuốn sách, nhưng không thể trải qua một ngày nắng mưa trên phố, một lần thất bại trong tình yêu, hay cảm giác run rẩy khi lần đầu tiên đứng trên sân khấu.

• Khả năng kể chuyện: Chúng ta có thể biến trải nghiệm cá nhân thành câu chuyện chạm đến cảm xúc người khác. Tác giả Yuval Noah Harari từng nói trong Homo Deus: “Con người thống trị thế giới không phải nhờ trí thông minh vượt trội, mà nhờ khả năng tạo ra và chia sẻ những câu chuyện.”

• Trách nhiệm & quyết định: AI có thể đề xuất, nhưng chỉ con người mới là người chịu trách nhiệm trước hậu quả, với sự cân nhắc đạo đức, pháp lý và xã hội.

• Kết nối cảm xúc: Các nghiên cứu của Daniel Goleman (tác giả Emotional Intelligence) cho thấy: 85–90% thành công lâu dài trong sự nghiệp đến từ trí tuệ cảm xúc, chứ không phải IQ hay bằng cấp.

• Phân biệt đúng – sai trong bối cảnh cụ thể: Văn hóa, niềm tin, hoàn cảnh xã hội là những điều mà AI khó thể hiểu trọn vẹn như một con người sống trong đó.

  
  

Trong bài diễn văn nhận giải Nobel Hoà Bình năm 2021, Christian Lous Lange từng nói: 

“Technology is a useful servant but a dangerous master.” (Công nghệ là người đầy tớ hữu ích, nhưng là ông chủ nguy hiểm.)

AI có thể học vô hạn, nhưng không thể “sống” như con người.Nó có dữ liệu, nhưng không có ký ức. Có lý trí, nhưng không có linh hồn.

Nói cách khác, trong kỷ nguyên AI, kỹ năng mềm mới là giá trị không thể thay thế.

Đó là: khả năng giao tiếp và thấu cảm; lãnh đạo và quản lý cảm xúc, tư duy phản biện và năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp, ra quyết định có đạo đức. Và cả khả năng sử dụng AI hiệu quả, để nâng cao chứ không thay thế chính mình.

Daniel Goleman, trong cuốn Emotional Intelligence (1995), đã chứng minh rằng: EQ đóng góp đến 85–90% yếu tố quyết định thành công, vượt xa so với IQ hay năng lực chuyên môn.

Tóm lại, AI sẽ không cướp đi giá trị của con người. Nó chỉ buộc chúng ta phải trả lời: Bạn có thể làm điều gì mà AI không thể?

Câu trả lời nằm ở cách bạn yêu thương, kết nối, truyền cảm hứng và tạo ra ý nghĩa.Nó chỉ bộc lộ rõ hơn ai đang thực sự hiểu giá trị của mình.

Khi AI đảm nhận những công việc máy móc, con người sẽ được tự do hơn để sống đúng nghĩa, để sáng tạo, để kết nối, để cảm nhận, để trưởng thành.

Đó là khi ta được làm… con người nhiều hơn.

Vậy nên, điều bạn thật sự cần là một tư duy đúng. Có thể nói, growth mindset là một nền tảng tư duy cơ bản nhất giúp bạn đạt được thành công lâu dài trong cuộc sống.

Một cách tư duy giúp bạn biến rủi ro thành cơ hội, biến sai lầm thành bài học, biến sự phát triển trở thành một thói quen.

Và nếu như bạn đang cảm thấy như mình đang bị tụt lại trong cuộc sống, thiếu tự tin về bản thân và năng lực, giá trị của mình, thì khoá học Growth Mindset: Phát triển tư duy cầu tiến của mình tại đây.

Hy vọng khóa học sẽ giúp bạn thay đổi để trở thành phiên bản tốt nhất và không thể thay thế của chính mình.

Cosmic Writer