Mỗi con người trong cuộc đời ta, luôn tồn tại ở hai thể dạng: con người họ thực tế, và hình ảnh phản chiếu của họ trong tâm trí chúng ta.
“Họ trong mắt ta” là một kiến tạo tâm lý (psychological construct), được tạo thành dựa trên những trải nghiệm giữa ta với họ, những gì ta biết về họ, và tất cả những yếu tố khác liên quan. Có thể xem như đây là sản phẩm của một quá trình diễn giải thực tại qua lăng kính chủ quan (subjective interpretation of reality), phi vật thể hóa thế giới bên ngoài thành những “ảo ảnh” trong môi trường nhận thức (mental image).
Hình ảnh phản chiếu này tuy mô phỏng thực tế, nhưng lại không miêu tả chính xác thực tế. Nó bị tác động bởi những sự phán xét hay thiên kiến chủ quan. Và dù cho ta có thân quen với họ đến đâu, không ai có thể biết rõ về một người như cách họ tự biết chính mình.
Ví dụ như cảm nhận của bạn về tôi qua những bài post, video hay podcast, có khi không phản ánh đúng con người thật của tôi ngoài đời.
Điều này có khi là hiển nhiên. Nhưng ta vẫn thường hay vô thức “đóng khung” một người trong những nhãn dán, những định kiến, hay những đánh giá chủ quan sai lầm về họ. Nhiều khi, điều này tạo ra vấn đề trong những mối quan hệ, khi ta không nhận ra cái con người mà mình yêu-ghét kia chỉ là một hình ảnh phản chiếu.
Đã ai từng crush một người chỉ sau vài lần trò chuyện qua mạng, nhưng khi gặp trực tiếp lại không còn cảm thấy hấp dẫn như trước? Vài lát cắt nhỏ không thể tượng trưng cho toàn bộ một con người. Thứ làm ta say nắng là cái ảo ảnh ta tự tạo ra, chứ không thật sự là bản thân họ.
Cách đây vài năm, khi liều lĩnh quyết định sẽ bỏ ngành kiến trúc, tôi từng lo sợ bố mẹ sẽ rất tức giận. Nhưng khi thật lòng chia sẻ, tôi rất ngạc nhiên khi bố mẹ cảm thông và chấp nhận lựa chọn này. Hóa ra, “bố mẹ trong mắt tôi” hiện lên nghiêm khắc hơn thực tế, khiến cho tôi bị đánh lừa bởi chính mình mà không hay.
Những phân tích này không nhằm mục đích phủ nhận đi cảm nhận của bạn về những người xung quanh. Thế nhưng, việc ý thức được rằng “họ trong mắt ta” không hoàn toàn mô phỏng thực tế, sẽ giúp ta sẵn sàng mở lòng đón nhận để hiểu hơn về họ, và không giam giữ ảo ảnh của họ trong những khuôn mẫu ta tự đặt ra.
Thực tế thì, con người ai cũng đều có những góc cạnh đặc sắc, có những cái hay ta có thể học hỏi. Nếu như không dám phá vỡ đi ảo ảnh sẵn có, để lắp ráp một ảo ảnh mới chuẩn xác hơn, ta sẽ không thể khám phá được những chiều sâu chân thực ấy.
Vậy thì, chỉ là ta có sẵn sàng quan sát và lắng nghe để hiểu hơn về họ hay không mà thôi.
Cosmic Writer
Comments